III. Yüzyılda Mezopotamya’da ortaya çıkan kitaplı, gnostik bir din. Mani (216-276) tarafından kurulan ve Uygurların 762’de devlet dini olarak kabul ettikleri öğreti. [1] Tanrısal vahiylerden ilham alarak peygamberlik iddiasıyla ortaya çıkan Mani, özünde seçmeci, ulusal sınırlarla kısıtlanmamış, evrensel olarak benimsenmesi gereken yeni bir din oluşturmak için mevcut çeşitli dinlerin öğelerini sentezlemiş, öğretisini tahriften korumak ve unutulmamasını engellemek amacıyla kolay bir alfabe üretmiştir. [2] Mani dini herşeyin iki zıt kutup halinde çatışması temeline dayanır: iyi-kötü, güzel-çirkin, gündüz-gece, ruh-madde, ışık-karanlık gibi. Üçüncü bir prensip kabul edilemez.[3]
[1] Harun Güngör, “Maniheizm”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 5, 1988, s. 145. ; Kurt Rudolph, “Maniheizm”, (çev. Mustafa Bıyık), Gazi Üniveristesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002/I, s. 378. ; Şinasi Tekin, “Mani Dininin Uygurlar Tarafından Devlet Dini Olarak Kabul Edilişinin 1200. Yıldönümü Dolayısı İle Birkaç Not (762-1962)”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara: TDK (no.27), 1988, ss. 1-2.
[2] Irach J. I. Taraporewala, Zerdüşt Dini, (çev. Nice Damar), İstanbul: Avesta Yayınları, 2002, s. 201. ; J.P. Asmussen, Manichaean Literature, New York: Representative Texts Chiefly from MiddlePersian and Parthian Writings, 1975, s. 16.
[3] Tekin, “Mani Dininin Uygurlar Tarafından Devlet Dini Olarak Kabul Edilişinin 1200. Yıldönümü Dolayısı İle Birkaç Not (762-1962)”, s. 2.
Yorumlar