2-38 — Almatınıñ atı almanıñ atımen qoyılğan
2-38 — Almatı’nın adı elmanın adıyla koyulmuş
Ospan — Jak, Asan tüsten keyin jumısta boladı. Jumıstan keyin osında keledi. Oğan deyin men sağan qalanı körseteyin. Qalay qaraysıñ?
Jak — Ärïne, qwana-qwana kelisemin.
Ospan — Maqul, on bes mïnwtten keyin Mağaz maşinamen keledi, sonan soñ biz ketemiz. Äne, kele jatır, jüreyik.
Jak — Sizdiñ qalada ağaştar da, gülder de köp eken. Men burın munday kögi köp qalanı körmep edim.
Ospan — Kökektiñ sonında, almalar güldey bastağanda Almatı öte äsem. Almatınıñ atı almanın atımen qoyılğan. Eñ jaqsı almalar küz aylarında öse bastaydı.
Jak — Küzge deyin men Almatıda bola almaymın.
Ospan — Kelesi jılı küzge qaray kel.
Jak — Qwana-qwana kelgen bolar edim, biraq jumısım öte köp. Ospan, mına eskertkiş kimge arnalğan?
Ospan — Bul eskertkiş Şoqan Wälïxanovqa arnalğan. Sen bilesiñ be onıñ kim ekenin?
Jak — Ïä, bilemin. Qazaq tili sabağında ol twralı oqıdıq. Qaşğar, qıtay jolına birinşi ret şıqqan sol ma?
Ospan — Durıs, sol.
Jak — Biraq men ol twralı az oqıdım.
Ospan — Wälïxanov twralı Asan öte köp zerttew jürgizdi. Ol jöninde onğa tarta maqalalar jazdı. Kerek bolsa onıñ maqalaların beremin.
Jak — Ärïne kerek.
Ospan — Endi bazarğa barayıq.
Mağaz — Bazarğa ne üşin baramız? Qazir almanıñ waqıtı emes qoy.
Ospan — Nemene, almadan basqa jemister joq pa?
Mağaz — Ärïne bar, biraq Sara bizdi tüski tamaqqa kütedi ğoy, umıtıp kettiñ be?
Ospan — Umıtqanım joq. Sonan soñ Jambıldıñ mwzeyine baramız.
Jak — Al, bügin keşke teatrğa baramız ba?
Ospan — Ïä, keşke qaray teatrğa baramız.
Osman — Jacques, Asan öğleden sonra işte olacak. İşten sonra buraya gelecek. Ona (o vakte) değin ben sana şehri (“kaleyi”) göstereyim. Ne dersin (nasıl bakıyorsun) ?
Jacques — Elbette, seve seve kabul ederim.
Osman — Peki, on beş dakikadan sonra Mağaz arabayla gelecek, ondan sonra biz gideriz. Aha, geliyor, gidelim.
Jacques — Sizin şehirde ağaçlar da, çiçekler de çokmuş. Ben önceleri böyle yeşili bol şehri görmemiş idim.
Osman — Nisan’ın sonunda, elmalar meyve vermeye başladığında Almatı acayip güzel. Almatı’nın adı elmanın adıyla konulmuş. En iyi elmalar sonbahar aylarında olgunlaşmaya başlar.
Jacques — Sonbahara değin ben Almatı’da olamayacağım.
Osman — Gelecek (gelesi) yıl sonbahara doğru gel.
Jacques — Seve seve gelir idim, ama işim çok fazla. Osman, bu abide kime adanmış?
Osman — Bu abide Çokan Velihanov’a adanmış. Sen biliyor musun onun kim olduğunu?
Jacques — He, biliyorum. Kazakça dersinde onun hakkında (o doğrulu) okuduk. Kaşgar, “çin yoluna(?)” ilk kez çıkan o mu?
Osman — Doğru (dürüst), o.
Jacques — Ama ben onun hakkında az okudum.
Osman — Velihanov hakkında Asan çok fazla araştırma yürüttü. Onun hakkında ona yakın makale yazdı. Gerekirse onun makalelerini veririm.
Jacques — Elbette, olur.
Osman — Şimdi pazara gidelim.
Mağaz — Pazara niçin gidiyoruz? Şimdi elmanın vakti değil ki.
Osman — Ne yani, elmadan başka meyveler (yemişler) yok mu?
Mağaz — Tabii ki var, ama Sara bizi öğle yemeğine bekliyor, unuttun mu?
Osman — Unuttuğum yok. Ondan sonra Jambıl’ın müzesine gideriz.
Jacques — Bugün akşama tiyatroya gideceğiz mi?
Osman — Evet, akşama doğru tiyatroya gideriz.
Fiilde Ettirgen Çatı (-giz-kiz-ğız-qız/-tır-tir-dır-dir/-t)
1 – Ol özi jürmeydi. Onı jürgizw kerek.
O kendi yürümüyor. Onu yürütmek gerek.
2 – Ol özi sanamaydı. Oğan sanatw kerek.
O kendi saymıyor. Ona saydırmak gerek.
3 – Biz qımız işpedik. Bizge qımız işkizw kerek.
Biz kımız içmedik. Bize kımız içirmek gerek.
4 – Siz barmaysız. Sizdi barğızw kerek.
Siz gitmiyorsunuz. Sizi götürmek gerek.
5 – Ol kïimin şeşpeydi. Oğan kïimin şeşkizw kerek.
O kıyafetini (giyimini) çıkarmıyor (çözmüyor). Ona kıyafetini çıkarttırmak gerek.
6 – Olar bizge aytpaydı. Olarğa bizge aytqızw kerek.
Onlar bize söylemiyor. Onlara bize söylettirmek gerek.
7 – Ol keşikpeydi. Onı keşirtirmew kerek.
O gecikmiyor. Onu geciktirmemek gerek.
8 – Ol öleñ aytpaydı. Oğan öleñ aytqızw kerek.
O şarkı söylemiyor. Ona şarkı söyletmek gerek.
(CİVARINDA, DOLAYLARINDA, KADAR: TARTA, -DEY, ŞAQTI)
1 – Biz ekewimiz edik. Biz jetewimiz edik.
Biz ikimiz idik. Biz yedimiz idik.
2 – Ol qırıq bestey dollarğa kitaptar aldı. Ol elwdey dollarğa kitap aldı.
O kırk beş dolar kadara kitaplar aldı. O elli dolar kadara kitap aldı.
3 – Qazir sağat jetige tarta boldı. Qazir sağat on ekige tarta boldı.
Şu anda saat yedi dolaylarında. Şu anda saat on iki civarlarında.
4 – Ol otız beske tarta. Ol qırıqqa tarta.
O otuz beş civarında. O kırk beş civarında.
5 – Tüski tamaq on bestey dollar turadı. Tüski tamaq jïırma dollarday turadı.
Öğle yemeği on beş dolar civarında. Öğle yemek yirmi dolar kadar tutar (durur).
6 – Siz bärin toqsan bestey dollarğa aldıñız. Siz bärin jüzdey dollarğa aldıñız.
Siz hepsini doksan beş dollar civarında aldınız. Siz hepsini yüz dollar kadara aldınız.
7 – Toyda jïırma bestey adamdar boldı. Toyda otızday adamdar boldı.
Düğünde yirmi beş civarında kişi vardı. Düğünde otuz civarında kişi vardı.
8 – Mınaw üyge jetpis bes şaqtı jıl boldı. Mınaw üyge seksen şaqtı jıl boldı.
Bu eve yetmiş beş yıl kadar oldu. Bu eve seksen yıl kadar oldu.
9 – Men Almatığa barmağalı bes jılday boldı. Men Almatığa barmağalı on jılday boldı.
Ben Almatı’ya gitmeyeli beş yıl falan oldu. Ben Almatı’ya gitmeyeli on yıl kadar oldu.
10 – Francïyağa kelgen qazaq birew edi. Francïyağa kelgen qazaq altaw edi.
Fransa’ya gelen Kazak bir taneydi. Fransa’ya gelen Kazak altı taneydi.
Yorumlar