SOHBETLERİ SIK SIK DİNLEMEK FAYDANIZA OLACAKTIR.
1-7 — Men şaydı jaqsı köremin.
1-7 — Ben çayı severim (iyi görürüm)
— Jak, siz şay işesiz be (1), älde kofe me?
— Apa, men şaydı jaqsı köremin.
— Men de şaydı jaqsı köremin.
Siz stwdentsiz be?
— Ïä, men stwdentpin.
— Ospan qazir jumıs isteydi (2), ol mektepte muğalim.
Men de muğalimmin, biraq ïnstïtwtta sabaq beremin.
— Solay ma? Siz muğalimsiz be? Meniñ şeşem de äkem de muğalim. Olar ïnstïtwtta isteydi.
— Ospan bıltır (3) bizdiñ ïnstïtwtta boldı (4).
— Ïä, bıltır ol Parïjde boldı.
— Jacques, siz çay içer misiniz (içersiniz mi), yoksa kahve mi?
— Teyze, ben çayı severim.
— Ben de çayı severim. Siz öğrenci misiniz? (öğrencisiniz mi)
— Evet, ben öğrenciyim.
— Osman şu anda (hazır) çalışıyor (yumuş işliyor), o okulda hoca (mektepte muallim). Ben de öğretmenim, ama üniversitede ders veriyorum.
— Öyle (şöyle) mi? Siz öğretmen misiniz? Benim annem de babam da öğretmen. Onlar üniversitede çalışıyor.
— Osman geçen yıl (bıldır) bizim bölümde idi (oldu).
— Evet, geçen yıl o Paris’teydi.
(1) Burada dikkat etmek gereken iki nokta var. Birincisi soru ekinin sona gelmiş olması. Bizde “içer misiniz” derken soru eki araya girmektedir. Kazakçada ise soru eki her zaman sondadır. Diğer nokta ise bu cümlede geniş zamanın nasıl kurulduğunu görüyoruz. içerim>işemin, içersin>işesin, içer>işedi, içeriz>işemiz, içersiniz>işesiz. Geniş zaman bizdeki gibi fiile +Ar eki getirilerek kurulmamaktadır. İşin aslı +A dışında Kazakçada geniş zaman için ek kullanılmamaktadır. +A ekinden sonra gelen ise sadece kişilik ekleridir. 1. kişi için +mIn, 2. kişi için +sIn, 3. kişi için +dI gibi. Bu eklerden sadece 3. kişi bizim için biraz anlaşılmazdır, bunu ileride anlatacağız, sandığınız gibi gökten inen bir ek değil, Türkiye Türkçesiyle de rahatça açıklanabilecek bir ektir.
(2) Kazakçada sert ünsüz (fıstıkçı şahap) ile biten sözlere gelen ekler sertleşir. İş sözü Kazakçada is olmuştur (ş>s kuralını hatırlayın). Buna göre iş sözüne gelen +le eki sertleşip +te olmuştur. Böylece işle (çalış) yerine iste dediklerini görüyoruz. Rica etmek anlamındaki istemek sözüyle karıştırmayın. Kazakçada rica etmek anlamında istew (istemek) fiili de vardır, ancak daha çok qalaw sözü kullanılmaktadır.
(3) Artık “Bıldırki hurmalar” diye başlayan sözümüzün ne demek olduğunu biliyorsunuz.
(4) Bilinen geçmiş zaman bizdekiyle tamamen aynı şekilde kurulmaktadır, yalnızca ünlü daralmasını göz önünde bulundurmanız gerek. oldu>boldı, geldi>keldi, uçtu>uştı, uçtum>uştım, uçtun>uştıñ.
ïnstïtwt (>enstitü): bölüm (Bu söz doğrudan üniversite demek değildir, ancak bu sohbette “üniversitede çalışmak” yerine “bölümde çalışmak” şeklinde Kazakçada kullanıldığını görüyoruz. Bu sebeple ïnstïtwt sözünün asıl manası bölüm olsa da sağ tarafta üniversite olarak aktarıldı.)
SIFATLARDA PEKİŞTİRME
Türkiye Türkçesinde kullanıldığı şekliyle tamamen aynıdır:
qara, qapqara (kara, kapkara)
qızıl, qıpqızıl (kızıl, kıpkızıl/kıpkırmızı)
uzın, upuzın (uzun, upuzun)
jaqın, japjaqın (yakın, yapyakın)
jılı, jıpqılı (ılık/sıcak, ıpılık)
aq, appaq (ak/beyaz, ap ak / bembeyaz)
salqın, sapsalqın (serin, sepserin)
ädemi, äpädemi (güzel, güpgüzel)
sarı, sapsarı (sarı, sapsarı)
jaqsı, japjaqsı (iyi/yakşı, pekiyi)
Pratik için bir kaç soru cevap cümlesi:
1 – Ol neni aldı? Ol nandı aldı.
O neyi aldı? O ekmeği (nanı) aldı.
2 – Sen kimdi kördiñ? Sen Saranı kördiñ.
Sen kimi gördün? Sen Sara’yı gördün.
3 – Siz neni aştıñız? Siz eşikti aştıñız.
Siz neyi açtınız? Siz kapıyı (“eşiği”) açtınız.
4 – Sender nelerdi kördiñder? Sender dükenderdi kördiñder.
Siz (“senler”)* neleri gördünüz (gördünler)? Siz dükkanları gördünüz.
5 – Bügin sen kimdi kördiñ? Bügin sen onıñ äkesin kördiñ.
Bugün sen kimi gördün? Bugün sen onun babasını gördün.
6 – Olar qalada ne körgen? Olar qalada onıñ üyin kördi.
Onlar şehirde ne görmüş/gördü? Onlar şehirde onun evini gördü.
7 – Sen neni jediñ? Sen etti jediñ.
Sen neyi yedin? Sen eti yedin.
8 – Olar neni jaqsı köredi? Olar attı jaqsı köredi.
Onlar neyi beğeniyor (iyi görüyor)? Onlar atı beğeniyor.
9 – Sender ne oqıdıñdar? Sender kitaptı oqıdıñdar.
Siz ne okudunuz? Siz kitabı okudunuz.
10 – Siz neni kütesiz? Siz samolyottı kütesiz.
Siz neyi bekliyorsunuz (“güdüyorsunuz”)? Sizi uçağı bekliyorsunuz.
*Sender (senler) sözü birden fazla kişiye gayrıresmi olarak seslenilirken kullanılır. Birden fazla kişiye seslenirken “siz” demeyiniz. Eğer karşıdaki kişiler sizden büyükse “sizder” küçükse “sender” diyebilirsiniz.
Yorumlar