Ellikinçi (50-) Ders – Xizmet ve Sodigerçilik
Yaqupçan Adildin Cennifér toğriliq añlap Cennifér bilen körüşti ve Amérikiniñ turmuşi toğrisida soridi.
1 — Cennifér, añlişimçe (1) siz bir kompyutérni işlitişke bek mahir ikensiz. Şundaqmu?
2 — Ançe emes.
3 — Siz burun kompyutér şirkitide işligenmidiñiz (2) ?
4 — He’e, işligendim.
5 — Kompyutérlarni rémont qilattiñizmu (3) ?
6 — Yaq, kompyutérlarni satattim.
7 — Bu xizmetni némişqa davamlaşturmidiñiz?
8 — Iş ornidiki şarait ançe yaxşi emes, hem maaşimu töven idi.
9 — Amérikida maaş yuquri emesmu?
10 — Elvette bu yerdin yuquri, biraq turmuş xiracitimu köp. Öy icarisi üçünmu xéli pul xecleymiz.
11 — Amérikida öy sétivéliş tesmu?
12 — Bek tes, öy nahayiti qimmet, şuña men öy sétivalalmidim. Men öy icare élip olturattim.
13 — Ata-aniñizçu?
14 — Ularniñ özlirniñ öyi bar. Ular 60- yillarda öyi sétivalğan. Şu vaqitta öy bahasi töven idi.
15 — Ular hazir iqtisadi cehette sizge yardem béremdu?
16 — Yaq, dadam pénisiyige çiqti. Maaşi ançe yuquri emes, şuña maña yardem bérelmeydu.
17 — Amérikida öy sétivéliş üçün qandaq qiliş kérek?
18 — Kişiler u yerde öy sétivéliş üçün bankidin qerz élişi kérek. Qerzni her yili 10 pirsent
Ellinci (50.) Ders – İş ve Ticaret
Yakupçan Adil’den Jennifer hakkında duyup Jennifer ile görüştü ve Amerika’nın durumu (hayatı) hakkında sorar.
1 Jennifer, duyduğuma göre (duyuşumca) siz bilgisayar kullanmakta (işletmeye) pek yetenekliymişsiniz, öyle mi? — 2 Pek değil. — 3 Siz önceden bilgisaray şirketinde çalışmışmıydınız? — 4 Evet, çalışmıştım. — 5 Bilgisayarları tamir eder miydiniz? — 6 Hayır, bilgisayarları satardım. — 7 Bu işi niye devam ettirmediniz? — 8 İş yerindeki durumlar pek iyi değil, hem de maaşı da düşük idi. — 9 Amerika’da maaş yüksek (yukarı) değil mi? — 10 Elbette bu yerden yüksek, ama yaşama masrafı da fazla. Ev kirası için de çok para harcıyoruz. — 11 Amerika’da ev satın almak (satıp alış) zor mu? — 12 Çok zor, ev acayip pahalı, bu yüzden ben ev satın alamadım. Ben ev kiralayıp oturuyordum. — 13 Ya anne babanız? — 14 Onların kendi evi var. Onlar 60. yıllarda ev satın almış. O vakitte ev ücreti düşük idi. — 15 Onlar size yardım veriyor mu? — 16 Hayır, babam emekli oldu. Maaşı o kadar yüksek değil, bu yüzden bana yardım edemiyor. — 17 Amerika’da ev satın almak için ne (nasıl) yapmak gerek? — 18 İnsanların orada ev satın alması için bankadan borç alması gerek. Borcu her yıl yüzde on
ösümi bilen qayturidu. Dadammu her yili 10%ni töleytti. Siz öy aldiñizmu?
19 — Yaq, bu yerdimu öy sétivéliş bek tes. Hazirçe icaride olturvatimen.
20 — Şexsi öyler yoqmu?
21 — Ticaretçi yaki dihqanlarniñ özliri sélivalğan (4) şexsi öyliri bar. Adettiki kadirlarniñ öy sétivélişi bekmu qiyin. Akam ve inim ticaretçilik qilidu. Akamniñ öziniñ öyi bar, lékin inimniñ kirimi öy sétivalğudek köp emes. Şuña u öy icarige élip olturidu.
22 — Öy icarisi üçün qançiliq pul kétidu?
23 — Şexsi öylerniñ icarisi qimmet, lékin idariniñ erzanraq.
24 — Hazir qançe éğizliq öyde olturisiz?
25 — Bir éğizliqta.
faiziyle geri verir. Babam da her yıl yüzde onu öderdi. Siz ev aldınız mı? — 19 Hayır, burada da ev satın almak çok zor. Şimdiye kadar kirada oturuyorum. — 20 Şahsi evler yok mu? — 22 Tüccür ya da çiftçilerin kendilerinin inşa ettiği (salıp aldığı) şahsi evleri var. Genel olarak memurların ev satın alması çok zor. Abim ve kardeşim ticaretçilik yapıyor. Abimin kendi evi var, ama kardeşimin geliri (girim) ev satın alacak kadar fazla değil. Bu yüzden o ev kiralayıp oturuyor. — 22 Ev kirası için ne kadar para gerekiyor? — 23 Şahsi evlerin kirası fazla (kıymet), ama toplu konutların daha ucuz. — 24 Şu anda kaç kişilik (ağızlık) evde oturuyorsunuz? — 25 Bir kişilikte.
NOTLAR. — (1) Bence (méniñce), sence (séniñçe) sözlerinde saklı olan, -e göre anlamını veren -çe eki Uygurcada daha sık olarak kullanılmaktadır. kélişimçe (gelişimce, gelişime göre, geldiğime göre). — 2 -gen-ğan ekinin bizeki -miş-mış’a denk olduğunu öğrenmiştik. “işligenmidiñiz” sözünü parçalarsak “işle+gen+mu+idi+ñ+iz = işle+yen+mi+idi+n+iz” yani işlemişmiydiniz (çalışmışmıydınız) anlamındadır. İşle- kökü ünlü daralması sonucu işli-, -mu eki -idi ile kaynaşması sonucu -mi olmuştur. — 3 Fazla açıklamaya gerek yok, bizdeki yapıyla neredeyse aynı. kéletti: gelirdi, baratti: giderdi, kélettim: gelirdim… — 4 Uygurcada kelime ortasındaki b,p sesleri v’ye dönüşür. Sélivalmaq sözü salıp almak sözünün kaynaşmış halidir. p sesi ortada kalınca v’ye dönüşmüştür.
Yorumlar