On yettinçi (17-) Ders
Etigenlik derstin kéyin, ikki oquğuçi özliriniñ yéñi oqutğuçilirini körsitip çüştin kéyinki pilanlirini sözlişidu.
1 — Avu mu’ellim qandaq?
2 — Dilyarni demsiz? Men uni yaxşi körimen. U derslerni bek éniq çüşendüridu (1) . Siz uni tonumamsiz?
3 — Tonumaymen, U bizge ders bermeydu.
4 — Silerge kim ders béridu?
5 — Bizge Sidiq mu’ellim ders béridu. Men uni yaxşi körimen. Başqa savaqdaşlarmu uni bek yaxşi köridu.
6 — Çüştin kéyin kino köremsiz?
7 — Adette kino körimen, biraq bu kinoni yaxşi körmeymen, şuña men bügün kinoğa barmaymen.
On yedinci (17.) Ders
Sabahki dersten sonra, iki öğrenci kendilerinin yeni öğretmenlerini gösterip öğleden sonraki planlarını konuşuyor.
1 Şu öğretmen nasıl? — 2 Dilyar’ı mı diyorsunuz (Dilyar’ı diyor musunuz) ? Ben onu iyi buluyorum. O dersleri pek açık ve net anlatıyor. Siz onu tanımıyor musunuz? — 3 Tanımıyorum. O bize ders vermiyor. — 4 Sizlere kim ders veriyor? — 5 Bize Sıdık hoca ders veriyor. Ben onu iyi buluyorum. Diğer (başka) sınıf arkadaşlarım da onu çok iyi buluyor. — 6 Öğleden sonra film izleyecek (görecek) misiniz? — 7 Normalde film izlerim, ama bu filmi iyi bulmuyorum, bu yüzden ben bugün sinemaya gitmeyeceğim.
Geniş zamanın olumlu ve olumsuz hallerde çekimleri. İleride geniş zaman ile ilgili takıldığınız yerler olursa bu tabloya geri dönünüz.
Olumlu
Olumsuz
Bildirme
Soru
Bildirme
Soru
yaz-
yazmak
yazidu
yazamdu
yazmaydu
yazmamdu
tur-
durmak
turidu
turamdu
turmaydu
turmamdu
kel-
gelmek
kélidu
kélemdu
kelmeydu
kelmemdu
ögen-
öğrenmek
öginidu
öginemdu
ögenmeydu
ögenmemdu
oqu-
okumak
oquydu
oqumdu
oqumaydu
oqumamdu
añla–
dinlemek
añlaydu
añlamdu
añlimaydu
añlimamdu
işle–
çalışmak
işleydu
işlemdu
işlimeydu
işlimemdu
ye–
yemek
yeydu
yemdu
yémeydu
yémemdu
NOTLAR. — (1) çüşenmek sözü bizdeki düşünmek ile aynı kökten gelmektedir. Bizde d ile başlayan bazı sözler Uygurcada ç ile başlayabiliyor. Diş>çiş, düş>çüş, düşmek>çüşmek gibi. Düşünmek sözü bizde anlam kaymasına uğramıştır. Uygurcada anlamak, kavramak için çüşenmek (düşünmek), bizim düşünmek dediğimize de oylimaq (oy: fikir, düşünce) demektedirler.
Yorumlar