Doğumu ve Orta Öğrenimi:
Cevat Paşa, 14 Eylül 1870’de İstanbul’da (Sultanahmet’te) doğmuştur.
Babası, Harp Akademisi 2/21 nci sınıfından Müşir (Mareşal) Şakir Paşa’dır.
Cevat Paşa, orta öğrenimini İstanbul’da (Galatasaray Lisesi’nde) yapmış, 1888’de Harp Okulu’na girmiştir.
Cevat Paşa’nın Askerî Yaşamı:
1891’de Harp Okulu’nu bitirmiş, derecesi itibarıyla Harp Akademesi’ne devam hakkını kazanmış ve 20 Mart 1894’de Harp Akademesi’ni birincilikle bitirerek Kurmay Yüzbaşı olmuştur.
1894-1909 tarihleri arasında Padişah Yaveri sıfatıyla, Maiyet-i Seniye
Erkân-ı Harbiyesi (Saray Kurmay Kurulu)nde görevlendirilmiştir.
26 Ağustos 1895’de Orleans’da yapılan Fransız Ordusu manevralarında bulunmak üzere Paris’e, 7 Şubat 1899’da Bulgaristan’a aynı yıl Lahey’de toplanan Silâhların Yasaklanması-silâhsızlanma- Konferansı’na
gönderildi.
17 Mayıs 1895’de Binbaşı, 27 Ocak 1898’de Yarbay, 17 Ocak 1900’de Albay oldu. Bu arada, Gümüş Muharebe Liyakat Madalyası ile ödüllendirildi.
15 Nisan 1899’da Bulgar Devleti’nce Liyakat, 1900’de İkinci Rütbeden Aleksandır nişanları verildi.
4 Aralık 1901’de Mirliva (Tuğgeneral)lığa yükseltildi.
1905’te Edirne’nin tahkimi için Tophane-i Amire’de teşkil edilen kurulda görevlendirilen Cevat Paşa, 25 Aralık 1906’da Ferik (Korgeneral) oldu.
1907’de yeni örgütlenmenin süratle uygulanması için dört ay 2 nci Ordu’da çalıştı. Buradaki kurmay subaylardan Yüzbaşı İsmet (Orgeneral İnönü) Bey dikkatini çekti kendisini karargâhına alarak birlikte tatbikatlar düzenledi ve uyguladılar.
24 Mayıs 1902’de kendisine, Ispanya’nın İkinci Rütbeden İzabella, 4 Ocak 1904’de Almanya’nın İkinci Rütbeden Kron dö Prus ve İkinci Demir Salip nişanları verildi.
Cevat Paşa’nm rütbesi, 7 Ağustos 1909’da Tasfıye-i Rüteb Kanunu gereğince Yarbaylığa indirilmiş ve 28 Ağustos 1909’da Harp Akademisi Komutanlığı’na atanmıştı. 29 Eylül 1910’da ikinci defa Albay olmuş, Harp Akademisi Komutanlığı’nda bir süre daha kaldıktan sonra 15 Ocak 1911’de 1 nci Ordu Kurmay Başkanlığına atanmış, bu arada Temmuz 1910’da Alman ordularının geçit töreninde bulunmak üzere Berlin’e Mayıs 1911’de de İngiltere Kralı’nın taç giyme töreninde bulunmak üzere (Padişah adına giden Yusuf İzzettin Efendi’ye refakat etti) Londra’ya gönderilmişti.
29 Eylül 1912 – 4 Şubat 1913’te Şark Ordusu Kurmay Başkanlığı ve Çatalca Ordusu Topçu Komutanlığı Kurmay Başkanlığı yapmış, 4 Şubat 1913’de de 9 ncu Tümen Komutanlığı’na atanmıştır. Bu görevde iken iki defa Osmanlı-Bulgar Sınır Komisyonu Başkanlığı yaptı.
10 Ağustos 1914’de Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı’na getirildi ve 29 Kasım 1914’te ikinci defa Mirlivalığa yükseltildi. Cevat Paşa, 9 Ekim 1915’te 14 ncü Kolordu Komutanlığı’na atanmış, 6 ncı ve 14 ncü kolordulardan oluşan Güney Grubu (11 Ocak 1916’da Çanakkale Grubu oldu) Komutanlığı da kendisine verilmiş, Çanakkale’deki başarılan nedeniyle, Harp Madalyası ve İkinci Rütbeden Kılıçlı Osmanî Nişanı ile ödüllendirilmişti.
10 Kasım 1916’da, Galiçya’da bulunan 15 nci Kolordu’nun komutanlığına atanan Cevat Paşa 18 Kasım 1916’da yeni görevine başladı. Burada verdiği başarılı hizmetler nedeniyle Altın Liyakat Madalyası ve Birinci Dünya Harbi’ndeki başarıları nedeniyle de Birinci Rütbeden Kılıçlı Mecidî Nişam’yla ödüllendirilmiş, kendisine, Almanya’nın İkinci Rütbeden Kırmızı Kartal, Kılıçlı Askerî Liyakat, Birinci Rütbeden Kılıçlı Taç nişanlarıyla, Avusturya-Macaristan’m İkinci Rütbeden Merit Militer (Askerî Liyakat), Front de Faire nişanları verilmiştir. (Cevat Paşa, 15 nci Kolordu Komutanı olarak Galiçya’da bulunduğu sırada 4 Şubat 1917’de Alman İmparatoru Wilhelm tarafından kabul edilmiş, Türk birliğinin kahramanlığını ve zaferlerini öven İmparator, yararlık gösterenlere nişanlar vermişti, Cevat Paşa’yı yemeğe alıkoymuş, yemekte Paşa’ya iltifatlarda bulunmuştur. Bu meyanda sofradakilere, Cevat Paşa’nın yaşamında iki defa, General olmanın zevkini tattığını, bu nedenle aralarındaki en mutlu kişi olduğunu da söylemiştir.)
Cevat Paşa, 19 Ağustos 1917’de tekrar 14 ncü Kolordu Komutanlığı’na atanmış, 8 Kasım 1917’de 8 nci Kolordu Komutanlığı’na, 24 Kasım 1917’de 2 nci Ordu Komutan Vekilliği’ne getirilmiş, 2 Aralık 1917’de de 8 nci Ordu Komutanı olmuştur, n Ağustos 1918’de Ferik (Korgeneralliğe yükseltilmiş, Altın İmtiyaz Madalyasıyla ödüllendirilmiştir. Bu arada Avusturya-Macaristan, Paşa’ya İkinci Rütbeden Demir Taç, Birinci Rütbeden Kızılhaç, Birinci Rütbeden Taşlı Taç nişanlarını, Almanlar da Birinci Demir Salip Nişanı’nı vermişlerdir.
Cevat Paşa, 3 Kasım 1918’de Genel Karargâh Genelkurmay Başkanlığına atanarak İstanbul’a gelmiş 19 Aralık 1918’de Harbiye Nazırı olmuştur. 14 Mayıs ıgıg’da İkinci defa Genelkurmay Başkanlığı’na atanmış, bu görevde iken, Mustafa Kemal Paşa’nın 9 ncu Ordu Komutanlığı’na atanmasını desteklemiş ve birlikte Sadrazam Damat Ferit Paşa’yı ziyaret ederek, kendisine 9 ncu (sonradan 3 ncü Ordu) Ordu bölgesi hakkında güvence vermişlerdir.
Atatürk, Nutkunda ayrılışı günü Cevat Paşa ile bir şifre kararlaştırdıklarından, bu şifreyle haberleştiklerinden ve Cevat Paşa’nın yararlı hizmetlerinden söz etmektedir.
9 Ekim 1919’da Genelkurmay Başkanlığı’ndan istifa etmişse de tekrar
bu göreve atanmış ve 16 Mart 1920’de İstanbul’un fiilen işgali sırasında
tutuklanarak Malta’ya sürülmüştür, İkinci İnönü Zaferi’nden önce toplanan Londra Konferansı olumlu bir sonuç vermemiş, yalnız TBMM Baş
Delegesi ve Dışişleri Bakam Bekir Sami Bey’in 1 Mart 1921’de İngilizlerle
imzaladığı sözleşme gereğince iki taraf esirleri geri vermiştir. İstanbul’daki
İngiliz Komiseri’nin etkisiyle bu sözleşmeden geç yararlanan Cevat Paşa,
15 Ocak 1922’de Anadolu’ya katılmış ve 9 Şubat 1922’de de Elcezire Cephesi Komutanlığı’na atanmıştır.
21 Ekim 1923’te 3 ncü Ordu Müfettişi olmuş aynı zamanda Milletvekilliği de sürmüştür.
31 Ekim 1924’te Ordu Komutanlığı’m bırakarak Milletvekilliğine devam etmiş, 25 Aralık 1924’te Milletvekilliğinden ayrılarak Askerî Şûra üyeliğine atanmıştır.
Cevat Paşa çok iyi derecede Fransızca ve Almanca biliyordu. Bu nedenle çeşitli dış görevlere gönderilmiş ve komisyonlara katılmıştır.
Nitekim, 7 Ocak 1925’de Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) namına Musul’a gidecek heyette görevlendirilmiş, 28 Kasım 1925’de Türk-Irak hudut meselesinin Milletler Cemiyeti’nde görüşülmesinde Askerî Müşavir
olarak bulunmuştur.
28 Nisan 1926’da İstanbul geçici Generaller Askeri Mahkemesi Başkanlığı yapmış, 30 Ağustos 1926’da Orgeneral olmuştur.
16 Kasım 1928-12 Ocak 1932 Cenevre Silâhları Sınırlandırma konferanslarına delege olarak katılmıştır.
2 Eylül 1934’de ek görev olarak son Tetkik Mercii Encümeni Başkanlığı yapmıştır.
14 Eylül 1935’de yaş haddinden emekli olmuştur.
13 Mart 1938’de ölen Cevat Paşa’nııı kabri İstanbul Erenköy’deki, Sahrayı Cedit Mezarlığı’ndadır1 (Naşı 27 Eylül 1988’de Devlet Mezarlığına nakledildi.)
Kaynak:
Nusret Baycan, “Orgeneral Cevat Çobanlı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt:7, Sayı:20, 1991.
Yorumlar