Okullarda okuduğumuz ders kitaplarında, yüzyıllar içerisinde fetihten fetihe koşan Osmanlı Devleti, 19. yüzyıla gelindiğinde “hasta adam” olarak tabir edilir ve öyle anlatılırdı bize. Peki hiç merak ettiniz mi “hasta adam” tabiri nereden gelmektedir? ‘Hasta adam’ tabirini Osmanlı’yı tanımlamak için, kim, ilk kez, nerede ve hangi amaçla kullanmıştı?..
Gelin, bu hikayenin başladığı güne gidelim, yani 9 Ocak 1853 gününe.
Saint Petersbourg’da bulunan sarayda, Rus Çarı I. Nikolay’nın şerefine bir gece düzenlenmektedir. Gecenin ilerleyen vakitlerinde, Çar I. Nikolay, İngiliz Elçisi Sör George Hamilton Seymour ile bir konuşma yaparlar:
“Türkiye işleri pek karışıktır. Bu memleket, kendi kendine parçalanıyor. Düşüşü çok büyük ve felaketli olacaktır. İngiltere ile Rusya’nın bu mesele üzerinde tam bir anlaşmaya varmaları, birbirlerine haber vermeden tek bir adım atmamaları gerekir.“
Esas işi, İngiliz çıkarlarını korumak olan, İngiliz diplomat Sör Seymour, Çar’ın dediklerini anlamamazlığa gelmiştir ancak, I. Nikolay, Rus hedeflerini İngilizlere açıkça anlatmak ister:
“Bakınız, kollarımızın arasında hasta, çok ağır hasta bir adam var. Hasta adamın yaşamasını hepimiz istiyoruz. Emin olunuz ki ben de sizin kadar, onun yaşamasını istiyorum. Ancak ansızın kollarımızda ölüvermesi, Avrupa çapında bir savaşa neden olabilir. Bu karışıklık esnasında İngiltere, İstanbul’a yerleşmek isterse, buna göz yummayacağımızı açıkça söyleyebilirim. Ben de İstanbul’u işgal etmeyi düşünüyorum. Bu düşüncemi İngiltere’ye bildiriniz.“
İngiliz Elçisi Sör Seymour, o akşam bu konuşmayı özel not defterine ekledi ve iki gün sonra İngiliz Dışişleri Bakanlığına durumu açıklayıcı nitelikte bir mektup yazdı.
Bu sıralarda, İngiltere, Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünden yanaydı. Rusya’nın Boğazlar bölgesindeki emellerine karşı, Osmanlı’yı desteklemek işine geliyordu. Bu konuşmadan yaklaşık bir 8 ay sonra Osmanlı Devleti ile Rusya arasında Kırım Savaşı patlak verdi.
12 Mayıs 1860 yılında, New York Times gazetesinin verdiği “Austria in Extremis” (Avusturya ölüm döşeğinde) başlıklı haberinde, bu deyim ilk kez açıkça kullanılmıştır.
Bu zamandan sonra, Osmanlı Devleti için Avrupa’da diplomatik bir tabir olarak “Hasta Adam” deyimi kullanılageldi. Dağa sonraları ise Avrupa’da hasta adam olarak pek çok farklı ülke nitelendirildi. Örneğin, 1970’li yıllarda Birleşik Krallık, diğer Avrupa devletleri ile kıyaslanacak olurnursa ekonomisi kötü olduğu için “Avrupa’nın hasta adamı” olarak tanımlandı. 1990’lı yıllara gelindiğinde, hasta adam olma sırası ekonomik olarak sıkıntıya giren Almanyadaydı. 19 Mayıs 2005 tarihili, ünlü ekonomi dergisi olan The Economist ise İtalya’yı hasta adam ilan etmiştir.