Türkçe Tarih

Uygurca 14. Ders

On tötinçi (14-) Ders – Tekrar

Asıl zor kısımları atlattık, bundan sonra öğreneceğimiz her şey şu ana kadar öğrendiklerimiz üstüne kurulacaktır.

Dinleme: Bu dersin dinlemesi Sidiq Rozi adlı bir siyasetçinin siyasi konuşması. İçinde bir sürü özel isim ve siyasi terimler geçiyor, anlamak için kendinizi zorlamayın. Her geçen derste geri dönüp bunun gibi metni olmayan dinlemeleri dinlediğinizde biraz daha fazlasını anladığınızı farkedeceksiniz. Bu ilerlemenizi farketmeniz için mühimdir. Bunları dinleyin diye buraya koymamızın bir maksadı da budur.

https://turkcetarih.com/uploads/mp3/14-ders-dinleme.mp3?_=1
Sıradaki derse geçmeden geniş zamanın çekimini iyice öğrenelim. Aşağıdaki tabloda gelecek zaman olarak verilmiştir. Dediğimiz gibi bu kip hem geniş, hem şimdiki hem de gelecek zaman yerine geçebilmektedir. Belki farkında değilsiniz ama 6. derste geçmiş zamanı da gördük, neredeyse bizdekinden hiçbir farkı yok. Yani şu anda dahi Uygurcayı kullanmaya başlayıp bir sürü şey ifade edebilirsiniz.

1. Tip Gelecek Zaman (Ya da geniş zaman): Bu kip ünsüz ile biten fiillerden sonra -i(<-a,-e), ünlü ile biten fiillerden sonra ise -y getirilerek yapılır. Teklik ikinci şahsın nezaket şekli -siz eki ile karşılanır: bilisiz (biliyorsunuz)

kütimen (bekleyeceğim) işleymen (çalışacağım)

kütisen işleysen

kütidu işleydu

kütimiz işleymiz

kütisiler işleysiler

kütidu/kütüşidu işleydu/işleşidu

Olumsuz şekli: kütmeymen (beklemeyeceğim), kütmeysen (beklemeyeceksin), kütmeydu (beklemeyecek); işlimeymiz (çalışmayacağız), işlimeysiler (çalışmayacaksınız), işlimeydu (çalışmayacaklar).

Sıradaki derse geçmeden aşağıdaki kelimeleri de öğrendiğinizden emin olun:

qaytmaq: dönmek (geri dönmek)

izdimek (izde-): aramak (izlemek ile aynı söz, bizde anlamı biraz değişmiş)

doppa: Uygur ve Özbeklerin milli baş giyimi

şundaq: şöyle, şunun gibi, böyle, bunun gibi

qiyin: zor

oñay: kolay, uygun

tinç: huzurlu (dinmek kökünden geliyor ve dinç ile aynı söz, bizde farklı anlamda canlandırılmış)

tinçliq: huzur, barış

añlimaq (añla-): dinlemek, işitmek (Bizdeki anlamak ile aynı söz ama Uygurcada anlamı değişmiş)

tapşuruq: ödev

işlimek (işle-): çalışmak (işlemek)

ötmek: geçmek

tamaq: yemek

meşq: antreman, pratik, tekrar, alıştırma

dem: soluk, nefes

dem almaq: dinlenmek

çüş: 1-düş, rüya; 2- öğle

némişqa: ne için, niye (néme+işqa>némişqa)

kéyin: sonra

burun: önce

birge: beraber

Aşağıdaki sözleri ise zaten biliyoruz: men (ben), öginmek (öğrenmek), öy (ev), şepke (şapka), bazar, bir, u, ular (onlar), bilen (ile), iş, qilmaq, ayağ (ayakkabı), xoş (hoş; görüşürüz), rehmet (rahmet, sağ ol), depter, barmaq (gitmek), sinip, nede (nerede), yer, bir az, edebiyat, fakultét, yémek, yataq (yatakhane), bügün, oqumaq, étmek (yapmak, yemek için), xet (hat, yazı; mektup), yazmaq, kélmek…

Exit mobile version