Atatürk’le Samsun’a Çıkanlar

Dr. Fethi Tevetoğlu’nun hazırladığı “Atatürk’le Samsun’a Çıkanlar” isimli inceleme ve araştırma kitabı, ilk olarak 1971’de kamu oyu ile buluşmuştu.^[1] Daha sonra yeniden gözden geçirilerek ve genişletilerek Kültür ve Turi̇zm Bakanlığı Yayını olarak 1987’de tekrar basılan kitapta, Atatürk’ün Bandırma vapurunda kendisi ile birlikte bulunarak Samsun’a çıkan 18 kişinin bulunduğunu ve bu kişiler hakkında biyografik bilgiler veriyordu.

Dr. Fethi Tevetoğlu’nun hazırladığı eserde belirtilen bu 18 kişi daha sonra Murat Bardakçı’nın 1998’de yayınladığı Şahbaba kitabında, şimdi Kâzım Karabekir Müzesi’nde muhafaza edilen vize evrakına dayanarak, karargáh heyetinin listesi 23 kişi olarak veriliyordu ve bunun yanında vapura binen 25 er ve erbaşın isimlerini içeriyordu. Böylece Bandırma Vapuru’nda 18 değil, toplam 48 kişi olduğu ortaya çıkıyordu.

Bu belgelere göre Mustafa Kemal Paşa’nın yanında götürdüğü heyette 23 subay ve memur ile 25 astsubay, erbaş ve er mevcuttu. Heyete dahil olmayan Refet Bey ve yanında götürdüğü iki asker için ayrıca vize alınmıştı.

Bandırma Vapuru’nun mürettebatı da toplam 25 kişi idi.

Bununla birlikte, daha sonraki yıllarda gemide bazı sivillerin ve genç bir idarecinin de bulunduğu ortaya çıktı. Sivillerin oluşturduğu bu kişiler 5 kişi olarak tespit edildi.

Kitapta bulunan Belgeler kısmında bu belgelerden sonra, Bandırma Vapuru’na 6 adet at için de ayrıca izin alındığı görülüyor ancak Murat Bardakçı 2020’de kaleme aldığı yazısında, kitapta yayınlanan evraka göre, at sayısının 6 ama Refet Bele’nin ifadesine göre bu sayının 18 atın bulunduğunu yazmıştı.^[2]

Böylece bugün elimizde bulunan belgeler ışığında, Mustafa Kemal Paşa dahil, Bandırma Vapuru’nda Samsun’a çıkan 79 kişi bulunmaktadır:

1. Mustafa Kemal Paşa ile müfettişlik heyetinin asker ve sivil mensupları.
   1. Dokuzuncu Ordu Kıt’aları Müfettişi Mirliva Mustafa Kemal Paşa.
   2. Erkânıharbiye Reisi Miralay Kâzım Bey (Dirik).
   3. Sıhhiye Müfettişi Miralay İbrahim Tali Bey (Öngören).
   4. Erkânıharbiye Kaymakamı (Ayıcı) Arif Bey.
   5. Erkânıharbiye Binbaşı Hüsrev Bey (Gerede).
   6. Topçu Müfettişi Binbaşı Kemal Bey (Doğan).
   7. Sıhhiye Müfettiş Muavini Binbaşı Refik Bey (Saydam).
   8. Yaver Piyade Yüzbaşı Cevad Abbas Efendi (Gürer).
   9. Piyade Yüzbaşı Mustafa Vasfi Efendi (Süsoy).
   10. Piyade Yüzbaşı Ali Şevket Efendi (Öndersev).
   11. Piyade Yüzbaşı Mümtaz Efendi (Tunay).
   12. Piyade Yüzbaşı İsmail Hakkı Efendi (Ede).
   13. Tabip Yüzbaşı Behçet Efendi (Feyzioğlu).
   14. Piyade Mülâzım-ı Evvel Hayati Efendi.
   15. Piyade Mülâzım-ı Evvel Arif Hikmet Efendi (Gerçekçi).
   16. Yaver Topçu Mülâzım-ı Sani Muzaffer Efendi (Kılıç).
   17. Mülâzım-ı Evvel Abdullah Efendi (Kunt).
   18. Müşavir-i Adlî Ali Rıza Bey.
   19. Tabur Hesap Memuru Rahmi Efendi.
   20. Tabur Hesap Memuru Ahmed Nuri Efendi.
   21. Sınıf-ı Sani Faik Efendi (Aybars).
   22. Zabit Vekili Tahir Efendi.
   23. Sınıf-ı Rabî’ Memduh Efendi (Atasev).
2. Üçüncü Kolordu Kumandanı:
   1. Miralay Refet Bey (Bele).
3. Astsubay, erbaş ve erler:
   1. Kıdemli Çavuş Osman Nuri oğlu Ali Faik Efendi.
   2. Kıdemsiz Çavuş İbrahim İzzet oğlu Atıf.
   3. Çavuş Ali oğlu Musa (Aydınlı).
   4. Çavuş Mustafa oğlu Kemal (Konyalı).
   5. Çavuş Kemal oğlu Mustafa (Konyalı).
   6. Onbaşı Tevfik oğlu Adem (Çatalcalı).
   7. Onbaşı Ali oğlu Rıfat (Sivaslı).
   8. Onbaşı Rıfat oğlu Ali (Sivaslı).
   9. Nefer Hüseyin oğlu Mehmed (Sincanlı).
   10. Nefer Ahmed oğlu Emin (Sincanlı).
   11. Nefer Mustafa oğlu İsmail Sincanlı).
   12. Nefer İbrahim oğlu Ömer (Sincanlı).
   13. Nefer Kerim oğlu Mehmed (Alanyalı).
   14. Nefer Hasan oğlu Ulvan (Sungurlulu).
   15. Nefer Mehmed oğlu Mehmed (Geredeli).
   16. Nefer Mehmed oğlu Hasan (Kadıköylü).
   17. Nefer Mehmed oğlu Durmuş (Mudurnulu).
   18. Nefer Mehmed oğlu Ali (Geyveli).
   19. Nefer Abdullah oğlu Musa (Divrikli).
   20. Nefer Abdullah oğlu Mehmed (Tokatlı).
   21. Nefer Şakir oğlu Nuri (Geredeli).
   22. Nefer Hasan oğlu Hüseyin (Akhisarlı).
   23. Nefer Bekir oğlu Mahmud (Yenihanlı).
   24. Nefer İhsan oğlu Mehmed Lütfi (Üsküdarlı).
   25. Nefer Abdullah oğlu Ali (İzmirli).
4. Bandırma’nın mürettebatı:
   1. Kaptan Kayserili İsmail Hakkı Bey (Durusu).
   2. İkinci kaptan Üsküdarlı Tahsin Bey.
   3. Kâtip İsmail Bey.
   4. Güverte lostromosu Hasan Reis.
   5. Serdümen Temel Şükrü Efendi.
   6. Serdümen Basri Ali Efendi.
   7. Ambarcı Ahmet Hasan Efendi.
   8. Ambarcı Maksut Süleyman Efendi.
   9. Tayfa Cemil Süleyman Efendi.
   10. Tayfa Rahmi Hüseyin Efendi.
   11. Tayfa Temel Mesut Efendi.
   12. Başmakinist Hacı Süleyman Bey.
   13. İkinci makinist Süleyman Bey.
   14. Vinççi Osman Emin Efendi.
   15. Vinççi Galip Ali Efendi.
   16. Ateşçi Halil Yusuf Efendi.
   17. Ateşçi Mansur Arif Efendi.
   18. Ateşçi Bahri Mehmed Efendi.
   19. Kömürcü Mehmed Hasan Efendi.
   20. Kömürcü Mehmed Ali Efendi.
   21. Birinci kamarot Tevfik Muharrem Efendi (Ulusu).
   22. İkinci kamarot Mehmed İbrahim Efendi.
   23. Muavin kamarot Ahmet Muhtar Efendi.
   24. Kamarot yamağı Halit Mustafa Efendi.
   25. Aşçı Hacı Hamdi Osman Efendi.
5. Müfettişlik heyetinin, diğer askerlerin ve mürettebatın haricindeki siviller:
   1. Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey.
   2. Piyade Yüzbaşı Mustafa Vasfi Efendi’nin eşi Aliye Hanım.
   3. Kızı Nefise.
   4. Oğlu Mithat.
   5. Oğlu Salih.

Kaynakça:

[1] Dr. Fethi Tevetoğlu, Atatürk’le Samsun’a Çıkanlar, Ankara: Atatürk ve Çevresi Yayınları, 1971

[2] Murat Bardakçı, 19 Mayıs 2020 tarihinde yazdığı yazısında şöyle diyor: “Bandırma Vapuru’nun mürettebatı da 25 kişi idi ve vapurda yolcuların dışında üç, elimizdeki vize evrakına göre altı ama Paşa ile beraber Anadolu’ya geçen Refet Bey’in, yani General Refet Bele’nin ifadesine göre 18 adet at bulunuyordu.” İşte, Bandırma Vapuru’nun biri kadın üçü çocuk 79 yolcusu, Habertürk, 19 Mayıs 2020