15 Mayıs 1919’da İzmir’in İşgali üzerine işgali kınamak ve direnişi yaymak için Fatih, Üsküdar, Kadıköy mitingleri yapılmış ve son olarak Sultanahmet Meydanı’nda 4 defa olmak üzere protesto mitingleri düzenlenmiştir. Bu mitingler İstanbul halkının yapılan işgale olan tepkisini ve işgallere karşı direnişini ortaya koymaktadır.
Bu fotoğraf 19 Mayıs 1919 tarihinde yapılan yaklaşık 50 bine yakın kişinin katıldığı Fatih Mitingi’dendir. Bugün halen Fatih Belediyesi Başkanlık Binası olarak kullanılan binanın balkonundan Türk bayrakları ve siyah örtüler sarkıtılmış halka buradan hitap edilmiştir. Toplanan kalabalığı gören İngilizler burada taciz uçuşları yaparak toplanan kalabalığı yıldırmak istemiş; ancak mitingler ileriki günlerde daha da yoğun katılımlar ile yapılmaya devam edilmiştir.
19 Mayıs 1919’daki Fatih Mitingi’nin konuşmacıları şunlardır:
- Halide Edib Hanım
- Hüseyin Ragıb Bey
- Meliha Hanım (öğrenci)
- Müslihiddin Adil Bey ya da Doktor Sabit Bey
- Selahaddin Ali Bey
- Tahsin Fazıl Bey (öğrenci)
Ertesi gün 20 Mayıs 1919 Üsküdar Mitingi’nin konuşmacıları şunlardır:
- Doktor Ferruh Niyazi Bey
- Necati Keml Bey
- Naciye Hanım (Darülfünun Tabiat Şubesi öğrencisi)
- Şair Talat Bey
- Muzaffer Hamdi Bey
- Sabahat Hüsameddin Hanım
Bundan sonra 22 Mayıs 1919 Kadıköy’de yapılan mitingin konuşmacıları şunlardır:
- Ahmed Kemal Bey
- Fahri / Fahreddin Bey
- Halide Edib Hanım
- Hayriye Melek Hanım
- Münevver Saime Hanım
- Kemal Bey
Tüm bu mitinglerden sonra Sultanahmet Meydanı’nda 23 Mayıs 1919, 30 Mayıs 1919, 10 Ekim 1919, 13 Ocak 1920 tarihlerinde olmak üzere dört kez miting düzenlenmiştir.
Bunların ilki 23 Mayıs 1919 tarihli olan mitingdir. Bu mitingde konuşma kürsüsü Sultanahmet Camii’nin Tapu Kadastro binasına bakan cephesindeki kapısının önüne kurulmuştur.
Fotoğrafta, mitingde yaptığı tarihi konuşma ile kürsüde Halide Edib Adıvar’ı görüyoruz. Dikkatinizi çektiyse, kürsü önünde Amerikan Başkanı Wilson’un yayınladığı on ikinci prensip yazılıdır.
23 Mayıs 1919, Birinci Sultanahmet Mitingi’nde söz alan konuşmacılar şunlardır:
- Mehmed Emin (Yurdakul) Bey
- Fuat Sabit (Ağacık) Bey
- Fahreddin Hayri Bey
- Halide Edib (Adıvar) Hanım
- Doktor Sabit Bey
- Selim Sırrı (Tarcan) Bey
Mitinglere gelen kalabalığın ellerinde siyah bez üzerinde “Müslüman ölmez ve öldürülemez” yazan bir pankart taşımaktaydılar.
Milli şair ve edebiyatçımız Mehmet Emin Yurdakul, mitingin ilk konuşmasını yaparken şunları söylemiştir:
“Demir ve ateş; kardeşler ben bunlarla hiçbir vatan ve ırkın öldüğünü işitmedim. Şerefli bir tarih ve medeniyete, sağlam bir fazilet ve ahlâka, zengin bir şiir ve edebiyata, dinî ve millî ananelere, ırkî ve vatanî hatıralara mâlik olan bir milletin mahvolduğunu tarih göstermiyor…”
Mehmet Emin Yurdakul
Bu mitingden bir hafta sonra gazetede duyurulan bir haberle 30 Mayıs 1919’da Sultanahmet Meydanı’nda bir miting daha yapılacağı duyruldu ama bu sefer kürsü başka bir yere konulmak zorunda kaldı.
Bunun sebebi ise, Belediye Genel Müfettişi Mehmed Ali Bey’in beyanatına göre, geçen haftaki mitingde binlerce lira masraf edilerek dikilmiş olan çiçeklerin ezilmeleriydi.
30 Mayıs’da yapılacak olan mitingdeki kürsü, Sultanahmet Meydanı’nda bulunan Sultanahmet Türbesi’nin Ayasofya’ya bakan cephesinde kuruldu.
30 Mayıs 1919’daki Sultanahmet Mitinginde konuşan en az beş konuşmacının kim olduğunu biliyoruz:
- Hamdullah Subhi Bey
- Darülfünun hocası İsmail Hakkı Bey
- Hoca Rasim Efendi
- Şükûfe Nihal Hanım
Bir diğer fotoğrafta Türk eğitimci, yazar ve siyasetçimiz İsmail Hakkı Baltacıoğlu, mitingde konuşmasını yaparken görülmektedir.
Bu mitinge yaklaşık 200.000 kişinin katılmıştır. İtilaf devletleri İstanbul halkının birlik olarak işgalleri proteste etmelerine engel olmak için, hükûmete baskı uygulayarak, bundan sonra yapılacak mitingleri yasaklatmıştır.
Düşman işgali altında ezilen mukaddes toprağın müdaafasını yapmak üzere toplanan bu kişileri bizlerin unutmaması gerekmektedir.
