Lozan Antlaşması imzalandıktan sonra içerde ve dışarda büyük yankı oluşturdu. 25 Temmuz tarihli Fransız gazetelerinde Lozan’la ilgili memnuniyetsizlikler dile getiriliyor. Eclair gazetesi Lozan’la ilgili şunları söylemiştir:
“Hilal, Haç’a böylesine bir yenilgi darbesi indirmemişti.”
Echo de National’de Partinax antlaşmayı bir yenilgi sembolü olarak nitelendiriyordu.
Victoria’da M. Herbette, İngilizler açısından pek parlak olmadığını, Türkiye’nin Boğazların efendisi olarak kaldığını vurguluyordu.
Daily Telegraph adlı İngiliz gazete 28 Temmuz tarihli yazısında Llyod George’nin şu demecine yer verdi:
“Uygarlığın başarısızlığı… Her şey sona erince İsmet’in gülümsemesine şaşırmamalı. Ankara’dan alınan haberlere göre barış orada büyük bir Türk zaferi olarak karşılanmıştır ve gerçekten de öyledir. Mudanya Paktı Sevr değildi ama Lozan’dan daha iyiydi. Sevr’den Mudanya’ya bir gerileme ancak Mudanya’dan Lozan’a bozgundur”
Yunan Patric gazetesi Lozan’ı şöyle değerlendirmiştir: “Lozan’ın manzarasının Avrupa diplomasisinde eşi yoktur. Türkiye, müttefikleri yenilgiye uğratarak onları moral açısından aşağılamıştır.” [1]
Yunan eski Dışişleri Bakanlarından G. Streit’in 1928 yılındaki “Lozan Anlaşması, bütün devletlerin boyun eğmelerini saptayan bir belgedir” şeklindeki ifadesi Lozan Anlaşması’nın Yunanistan tarafından nasıl algılandığını özetlemeye yetmektedir. [2]
Hollanda basını da Lozan’ı Türkiye’nin zaferi olarak görmekteydi. Türkiye, Müttefikler arasındaki anlaşmazlıklardan yararlanarak konferans salonundan zaferle çıkmıştır, diyorlardı.
ABD eski İstanbul Büyükelçisi, 28 Temmuz tarihli New York Times gazetesine verdiği demeçte Lozan’ı müttefikler adına tam bir fiyasko olarak nitelendiriyordu.
İngiliz Tarihçi Toynbee Lozan’la ilgili şunları söylemiştir:
“Lozan’da müttefikler Türk ulusalcılarının yaklaşık olarak tüm taleplerine boyun eğdiler. Dünya şaşılacak bir manzara ile karşılaşmıştır. Yenilgiye uğratılmış ve görünürde yıkılmış bir ulus, yıkıntılarının üzerinden yükselerek eşit koşullar içerisinde dünyanın en yüce uluslarının önüne çıkarak I. Dünya Savaşı’nın aşağılanmış olan muzafferlerinden hemen hemen her ulusun dileğini kazanmıştır.”
Sir Andrew Ryan’a göre Lozan, İngilizler için içler acısı bir durumdur: “Lozan’da onursuz bir barış imzaladık. Bu İngiltere’nin şimdiye kadar imzalamış olduğu antlaşmaların en uğursuzu, en mutsuzu ve en kötüsüdür.” [3]
ABD’li James Gerard’a göre “Lozan’da Hristiyan medeniyeti çarmığa gerilmiştir.”
14 Nisan 1924 tarihli Time dergisinde “Lozan Antlaşması, yüz yıldan fazla süredir İngiliz diplomasisinin ilk göze çarpan başarısızlığıdır.” [4]
Yukarıda bahsettiğimiz gibi Lozan Antlaşması Türkler için gerçek bir zaferdir. Ayrıca Lozan imzalandıktan sonra Türk basınının attığı başlıklara da bakılınca Lozan’ın yurtta büyük bir sevinçle karşılandığı görülmektedir. Birkaç örnek vermek gerekirse;
Vakit Gazetesi’nin 25 Temmuz tarihli manşetinde “24 Temmuz’da milletler istiklâlimiz önünde parmak kaldırdılar. Bugünden hayatımızı muhasebe etmek ve geleceğe o kuvvetle yürümek gerektir.” ifadeleri yer alıyordu. [5]
İleri gazetesi de “İmza saatinde atılan toplar ve gemilerin düdükleri bu mesut hadiseyi tüm İstanbul halkına bildirdi.” şeklideki başlıkla halkın coşkusunu izah etmeye çalışmıştır. Vakit gazetesi ise “İstanbul’da Sulhun Akisleri” başlığı altında merasim törenlerine yer vermiştir. Gazete aynı zamanda Ankara’da yaşanan coşkuya da yer vermiştir. [6]
Yenigün gazetesi anlaşmayı “Bu bayram, acı hatıralarla dolu senelerden sonra gelen ilk mesut bayramımızdır. Artık Türkiye tamamen müstakildir ve ebediyen müstakil kalacaktır.” başlığı ile duyuruyordu. [7]
Örnekler daha da çoğaltılabilir. Lozan Antlaşması ile merak ettiklerinizi Sevr ve Lozan Antlaşmalarını karşılaştırdığım “Lozan’ın Sevr Zaferi” adlı çalışmamı inceleyebilirsiniz.
Lozan’ın Sevr Zaferi
Kaynakça:
[1] – Salahi R. Sonyel, Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Ankara, 2006, s.208-209
[2] – Ebru Gür, Lozan Konferansı’nın Türk Basınına Yansımaları, Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ, 2006, s.250
[3] – Sonyel, Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Ankara, 2006, s.211-214
[4] – Sinan Meydan, Panzehir, İstanbul, 2015, s.521
[5] – Hilmi Bengi, Lozan Barış Konferansında Türk Basını, 90. Yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu, Ankara, 2013, s.442
[6] – Gür, Lozan Konferansı’nın Türk Basınına Yansımaları, Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ, 2006, s.237
[7] – Bengi, Lozan Barış Konferansında Türk Basını, 90. Yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu, Ankara, 2013, s. 442
Yorumlar