TBMM Hükümetinin cephe gerisinde asayişi sağlamak ve bilhassa asker kaçaklarına karşı etkili tedbir almak amacıyla 11 Eylül 1920’de kurduğu[1] özel mahkemeler.[2] Cumhuriyet öncesi İstiklâl Mahkemeleri firariler dışında, vatana ihanet, ayaklanma, casusluk, bozguncu ve aleyhte propaganda, soygunculuk, görevini kötüye kullanmak, halka eziyet ve baskı, asker ailesine saldırı, Tekâlif-i Millîye’den mal kaçırmak, düşman işgalinden yararlanıp kanunsuz hareketlerde bulunmak, düşmana yardım ve iş birliği, düşman ordusuna katılmak gibi suçlara bakarken, Cumhuriyet Dönemi İstiklâl Mahkemeleri özellikle, Gazeteciler davası, İstanbul Barosu Başkanı Lütfi Fikri Bey’in davası, Mustafa Kemal ve Cumhuriyet’e suikast Davası, Şeyh Sait ve arkadaşlarının davası, Yeşil ordu ve Komünist Parti Davası, Şapka Kanunu ve bununla ilgili yapılan yargılamalar gibi daha çok siyasi nitelikli davalara bakmıştır.[3] İstiklâl Mahkemeleri fiilen 7 Mart 1927 tarihinden itibaren görev yapmamasına rağmen, 1922’de kabul edilen İstiklâl Mehâkimi Kanunu 04.05.1949 tarihine kadar yürürlükte kalmıştır.[4]
[1] Ahmet Turan Alkan, İstiklal MahkemelerI ve Sivas’ta Şapka İnkılâbı Duruşmaları, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2011, s. 19.
[2] İbrahim Ülker, “İstiklal Mahkemelerinin Kuruluşu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. 23, sy. 1, 2015, s. 177.
[3] Ayşegül Yıldızdoğan, “İstiklâl Mahkemeleri İle Günümüz Hukuk Sisteminde 25 Yer Alan Özel Görevli Mahkemelerin Hukuki Bakış Açısı İle Karşılaştırılması”, İstiklâl Mahkemeleri Sempozyumu, (10-11 Aralık 2015), (hzl. Aynur Yavuz Akengin), Ankara: ATAM, 2016, s. 30.
[4] Alkan, İstiklal MahkemelerI ve Sivas’ta Şapka İnkılâbı Duruşmaları, s. 19.
Yorumlar